آموزش و پرورش از ديد روان‌شناسان و جامعه شناسان

آموزش و پرورش از دید روان‌شناسان و جامعه شناسان
از دید روان‌شناسی، به خصوص کتاب مکتب شناختی و نوین آن، آموزش و پرورش هدایت رشد طبیعی و تدریجی و هماهنگ تمام نیروها و استعدادهای فرد است. هانری ژولی آموزش و پرورش را مجموعه تلاش‌هایی تعبیر می‌کند که هدف آن برخوردار ساختن فرد از همه قوایش و آماده کردن او برای استفاده صحیح از آن‌هاست.
از دید جامعه شناسی، آموزش و پرورش عبارت است از تأثیر ارادی بزرگسال بر خردسال به منظور سوق دادن او به سوی حالت بزرگسالی. در واقع، آموزش و پرورش از دید علم جامعه شناسی نهادی اجتماعی است که خود بر نظام آموزش و پرورش و سازمان‌های آن یا اشکال و مراحل مخنلف آموزش و سطوح مختلف آن دلالت دارد. در این معنا، آموزش و پرورش سازکار رسمی جامعه برای حفظ و انتقال فرهنگ و میراث گذشته و مترادف با مفهوم جامعه‌پذیری یا اجتماعی کردن است.
دورکیم با نگرش اجتماعی خاص خویش آموزش و پرورش را عملی می‌داند که نسل بزرگسال بر نسلی هنوز برای زندگی در جمع آمادگی ندارد اعمال می‌کند و هدف آن فعال سازی و توسعه حالات جسمی، فکری، و مغزی او به گونه‌ای است که مطلوب جامعه سیاسی در تمامیت آن و نیز مطلوب محیط خاصی شود که فرد بدان تعلق دارد.
از نظر دیویی نیز آموزش و پرورش مجموعه فرآینهایی است که از طریق آن گروه یا جامعه‌ای، چه کوچک باشد و چه بزرگ، قدرت‌ها و مقاصد مکتب خویش را منتقل می‌کند تا بقای خود و رشد مداوم خویش را تضمین کره باشد.
در تعاریف قبلی آموزش و پرورش از دید روان‌شناسی و جامعه‌شناسی، آموزش و پرورش رشد شخصی و فردی محسوب می‌شد که هیچ ارتباطی با زندگی جمعی نداشت و زمانی به وجود می‌آمد که اولین ارگانیسم یا موجود زنده با صفت یادگیری شکل می‌گرفت و آموزش و پرورش به مفهوم فراگرد یا امری فردی می‌شد. ولی آموزش و پرورش با مفهوم فراگرد یا امری اجتماعی از هنگامی شکل گرفت که این موجودات با یکدیگر به روابط و کنش‌های متقابل اجتماعی یا فعالیت زندگی گروهی پرداختند. بنابراین، می‌توان گفت انسان در حیات اجتماعی خویش همواره با آموزش و پرورش سر کار داشت است. هر گاه و هر جا که انسان نسبت به نیاز های خود یا به نارسایی‌های محیط خود کنش و واکنش نشان دهد یا تحت تأثیر و نفوذ هم‌نوعان خویش قرار گیرد، به تجربه‌های آموزش و پرورش دست یافته است، به گونه‌ای دیویی عالی ترین محصول آموزش و پرورش را این گونه می‌داند:
تمایل به گرفتن از خود زندگی و نیز تمایل به تنظیم شرایط زندگی به گونه‌ای که همه امور در فرآیند زندگی فرا گرفته شود خود عالی‌ترین محصول آموزش و پرورش است.